Müasir siyasətdə bu adi hal deyil. Azərbaycan və Çin rəsmi səviyyədə sıx əlaqə saxlamır, tez-tez bir-birlərinə ünvanlanan bəyanatlar vermirlər, lakin bu, ikitərəfli münasibətlərdə durğunluq anlamına gəlmir. Əksinə, əlaqələr tələsmədən, məqsədyönlü və hər iki tərəfin maraqlarına uyğun inkişaf edir.

Çoxları bilir ki, bu proses yeni başlamayıb. Böyük İpək Yolu iki ölkəni min illər əvvəl də birləşdirirdi. Müasir Avrasiya üçün sürətlə dəyişən geosiyasət kontekstində isə Bakı və Pekinin güclü əməkdaşlığa məhkum olduğu daha aydın görünür. Çünki onların hər hansı biri olmadan təkcə Avrasiyanın deyil, dünya logistikasının pozulacağını deməkdən çəkinmirik.

Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin Davosda keçirilən Dünya İqtisadi Forumu çərçivəsində Çinin CGTN telekanalına müsahibəsində Çin tərəfi üçün ən maraqlısı, məncə, Azərbaycan liderinin Orta Dəhliz mövzusuna münasibətidir. Dövlət başçısı vurğulayıb ki, Azərbaycan bu layihə ilə bağlı Çin rəhbəri Si Cinpinin təşəbbüslərini tam dəstəkləyir və “ev tapşırığının” böyük hissəsini artıq başa vurub.


Heç kimə sirr deyil ki, ölkələrimiz iqtisadiyyatın müxtəlif istiqamətlərində - aqrar sektorda, yüksək texnologiyalar, səhiyyə və mədəniyyət sahələrində əməkdaşlıq edirlər. Məsələn, Çin şirkətləri işğaldan azad edilmiş ərazilərdə həyata keçirilən layihələrdə iştirak edir. Öz növbəsində Azərbaycan şirkətləri də Çin bazarına daxil olur və işgüzar əlaqələr yaradırlar. Təkcə ötən il qarşılıqlı ticarət təxminən 20 faiz artıb. Çin tərəfi Bakıdakı səfiri xanım Quo Min vasitəsilə artıq ikitərəfli ticarətin miqyasını genişləndirmək, ticarət və investisiya prosedurlarını sadələşdirmək niyyətini bəyan edib. Çin infrastruktur, rəqəmsal iqtisadiyyat, “yaşıl enerji”, maliyyə və s. sahələrdə Azərbaycanla əməkdaşlığa böyük şirkətlərini daha çox cəlb etməyi planlaşdırır.
Ancaq təkrar edirik, ikitərəfli əlaqələrin nəqliyyat və logistika seqmenti xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Həm də təkcə ölkələrimiz üçün deyil, bütün Avrasiya məkanı üçün.

Orta dəhliz demək olar ki, “Bir kəmər, bir yol” təşəbbüsünün mərkəzi marşrutu ilə üst-üstə düşür. Azərbaycan əvvəldən bu möhtəşəm layihədə fəal iştirak edib. Bu təşəbbüsdə Azərbaycan bütün marşrutların və kommunikasiyaların birləşdiyi logistika mərkəzi rolunu oynadığından, Çin üçün xüsusi maraq kəsb edir. Prezident Əliyev dəfələrlə vurğulayıb ki, Azərbaycan Şimal-Cənub və Şərq-Qərb dəhlizlərinin qovuşduğu yeganə ölkədir. Həmçinin dünya okeanına çıxışı olmayan yeganə ölkədir ki, beynəlxalq logistika və nəqliyyat qovşağına çevrilib. O bu fikri Çin telekanalına sonuncu müsahibəsində də təkrarlayıb.

Azərbaycan son on ildə cavabdeh ölkə olaraq Çinin təşəbbüsünün həyata keçirilməsini dəstəkləmək üçün çox şey edib. Birincisi, müasir dəmir yolu şəbəkəsi modernləşdirilib və genişlənməkdə davam edir. İkincisi, Xəzər dənizində 15 milyon ton tutumu və 25 milyon ton yükdaşıma perspektivi olan ən böyük ticarət limanı tikilib. Üçüncüsü, Azərbaycan hazırda gəmiqayırma zavodu tikir ki, Xəzərdən yüklərin daşınması üçün gəmilər istehsal edə bilsin. Böyük vəsaitlərin yatırıldığı bütün bu infrastruktur hazırda xüsusilə aktualdır.

Orta dəhliz tam istifadəyə verildikdən sonra Şimal dəhlizi ilə müqayisədə daha rəqabətədavamlı ola bilər. Bu marşrut təxminən 2500 kilometr qısadır və ilkin hesablamalara görə, burada dəmir yolu ilə çatdırılma Şimal marşrutu ilə müqayisədə bir həftə az vaxt aparacaq. Məsələn, bu marşrut Çindən Türkiyəyə 10-12 günə, Çindən Aİ-yə 14 günə mal çatdırmağa imkan verir. Qeyd edək ki, dəniz yolu ilə daşınma 3-4 dəfə uzun çəkir. Bu, həm də Çin mallarının Avropaya çatdırılması üçün ən təhlükəsiz və stabil marşrutdur.

Bu səbəbdən hətta qitədə vəziyyət normallaşanda və şimal istiqamətləri bərpa olunanda da Orta Dəhliz öz aktuallığını saxlayacaq. Sadəcə olaraq, bu marşrut indiyə qədər özünü göstərmək imkanına malik olmayıb, çünki marşrut boyu bütün dövlətlər buna hazır deyildi. Amma bu gün vəziyyət dəyişir, həm də çox sürətlə.

Məsələn, ötən il Çindən Avropaya Orta Dəhlizlə rekord sayda qatar göndərilib və əvvəlki ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə Azərbaycandan tranzitlə 75 faiz çox yük keçib. Şübhəsiz ki, layihənin həyata keçirilməsindən həm Çin, həm də Azərbaycan qazanır. Prezident İlham Əliyevin Çin televiziyasına müsahibəsində qeyd etdiyi kimi, “Bir kəmər, bir yol” təşəbbüsü sayəsində Şimal-Cənub və Şimal-Qərb marşrutları ilə yükdaşımalar da intensivləşib. O vurğulayıb ki, bu, həqiqətən qlobal və uğurla irəli sürülən layihədir və bu marşrut üzrə bütün ölkələrə öz faydalarını nümayiş etdirir. Çinin təşəbbüsü ilə həyata keçirilən Çin-Qırğızıstan-Özbəkistan dəmir yolu layihəsi Orta Dəhlizin əhəmiyyətini artıracaq, çünki bu marşrut Xəzər dənizinə aparır.


Əlbəttə, ölkələrimizin iqtisadiyyatlarının həcmi, qlobal iqtisadiyyatdakı yeri müqayisəolunmazdır. Ərazi və demoqrafik xüsusiyyətləri də müqayisəyə gəlməz. Ancaq Çin böyük dövlət olduğundan, onun üçün bunun əhəmiyyəti yoxdur. Çin qlobal məsuliyyətini dərk edir. Dünyanın ikinci iqtisadiyyatı həmişə “hamı üçün faydalı olmaq” prinsipinə əməl etdiyi üçün uğur qazanıb. Çinin təşəbbüsü ilə ortaya çıxan gələcəyin ümumi cəmiyyəti konsepsiyası məhz bu prinsipə əsaslanır.

Onu da demək lazımdır ki, Çinin dəyərləri öz regionunda lider olan Azərbaycana yaxındır. Bakı regional səviyyədə ümumi fayda, əməkdaşlıq və sülh ideyasını təbliğ edir. Azərbaycan Prezidentinin CGTN telekanalına müsahibəsində dediyi kimi, “Çin bunu qlobal miqyasda, Azərbaycan isə bəlkə də daha çox regional miqyasda edir, lakin biz eyni fəlsəfəyə əməl edirik və uğur qazanırıq”.

Təəssüf ki, Çin və Azərbaycan heç vaxt dünyanın ədalətli qiymətləndirməsinə o qədər arxalana bilməyiblər. Lakin bu onların məqsədlərinə və uğurlu nəticələr əldə etmək üçün birgə işləmək istəyinə mane ola bilməyib. Bu gün əsas məqsəd Orta Dəhlizi dirçəltmək və inkişaf etdirməkdir. Tezliklə onun tam gücü ilə işləyəcəyinə heç bir şübhə yoxdur.

Seymur Məmmədov
AzVision.az -ın rus versiyasının redaktoru