Əxlaqi prinsiplərin bulanıq olduğu dövrümüzdə ailə dəyərləri çox şey ifadə edir. Axı nəsildən-nəslə keçən inanclar və rituallar qohumlar üçün əsas məqamları müəyyən edir. Ailə və dostlar çevrəsində onlar əsas əxlaqi prinsipləri, dözümlü, başqalarının qayğısına qalmağı, rəğbət və mehriban olmağı öyrənirlər. Uşaqlıqda insana aşılanan tərbiyə bütün həyatı boyu onunla qalır və digər insanlarla münasibətlərinə təsir göstərir. Bundan əlavə, təməllər münasibətlərdə birlik və harmoniya yaradır. Bu cür prinsiplərlə tərbiyə olunan insanlar tez-tez başqaları ilə güclü və emosional cəhətdən sabit münasibətlər qururlar.

Deyirlər ki, ailə ənənələri nadirdir. Bununla 100% razılaşmaq mümkün deyil, amma cəmiyyətdə onları ya aşağı qiymətləndirirlər, ya da görməzlikdən gəlirlər. Onların cəmiyyətdəki dəyişikliklər və yeni tendensiyalar səbəbindən nadir hala gəldiyinə inanılır. Texnologiyanın inkişafı və müstəqil yaşamaq imkanlarının artması ilə insanlar fərdiliyə və şəxsi maraqlara daha çox diqqət yetirməyə başlayıblar. Həmçinin, boşanmaların sayının artması insanların ailə rituallarını formalaşdırmaq üçün kifayət qədər təcrübə və dəstək almaması deməkdir.

Eyni zamanda, iki-üç nəslin hansı qaydada tərbiyə olunması çox şey verə bilər. Çünki onların əsasında sevgi, hörmət, dəstək və qarşılıqlı yardım dayanır. İnsanlar adət-ənənələrin formalaşmasına daha çox diqqət yetirməyə başlasalar, güclü və ahəngdar əlaqələr yarada biləcəklər.



Ailə dəyərlərinin formalaşması: praktik addımlar

Birincisi, ailədə hansı qaydaların artıq mövcud olduğunu və bir neçə nəsil tərəfindən dəstəkləndiyini başa düşmək vacibdir. Valideynlərinizdən və babalarınızdan həyatda onlar üçün nəyin vacib olduğunu soruşun. Bu, yaxınlarınız üçün nəyin vacib olduğunu, bunun sizə necə təsir etdiyini, uşaqlarınıza nə ötürmək istədiyinizi və öz həyatınızı necə yaşamaq istədiyinizi anlamağa kömək edəcək. Şəxsi dəyərlərin siyahısını yazın və onu reallığa necə tətbiq edəcəyinizi düşünün.

İkincisi, sizin üçün vacib olan məsələləri övladlarınızla müzakirə etməyə dəyər. Uşaqları dəyərlərin müəyyənləşdirilməsinə cəlb etmək vacibdir. Bu mövzuda onun fikirlərini və təkliflərini soruşun. Bu, uşaqlara ailənin üzvü olmağın nə demək olduğunu daha yaxşı başa düşməyə kömək edəcək, həmçinin onlara başqalarının fikirlərinə dəyər verməyi və hörmət etməyi öyrədəcək.

Üçüncüsü, yaxınlarınız arasında ünsiyyəti gücləndirəcək rituallar yaradın. Məsələn, gününüzün necə keçdiyini və nə baş verdiyini müzakirə etmək üçün hər həftə birlikdə nahar etməyi rutin halına gətirin.

Növbəti addım - gündəlik həyatınızda qaydaları tətbiq edin. Çünki ailə dəyərlərinin formalaşmasında əsas addım təcrübədir. Ənənələrin hər kəsin həyatının təbii hissəsinə çevrilməsi üçün onları mütəmadi olaraq tətbiq etmək tövsiyə olunur. Məsələn, ailənizin mehriban və dəstəkçil olmasını istəyirsinizsə, birlikdə vaxt keçirməyiniz və bir-birinizə kömək etməyiniz tövsiyə olunur. Əgər dürüstlük sizin üçün vacibdirsə, o zaman həqiqəti söyləməli və bir-birinizdən heç nə gizlətməməlisiniz.

Unutmayın ki, prinsiplər təkcə söz deyil, həm də əməllərlə dəstəklənməlidir. Uşaqlara böyüklərə hörmət etməyi, kiçiklərinə qayğı göstərməyi, dürüst olmağı və şəxsi hərəkətlərinə görə məsuliyyət daşımağı öyrətmək vacibdir. Yalnız bundan sonra ailə dəyərləri gerçəkləşəcək və həyata təsir edəcəkdir. Ənənələrin formalaşdırılması vaxt və səy tələb edən prosesdir. Amma kiçik addımlarla başlasanız, tədricən başqalarına örnək olacaq güclü və sağlam ailə yarada biləcəksiniz.



Uşaq tərbiyəsi

Ailə dəyərləri uşağın şəxsiyyətini formalaşdırmağa kömək edir, həyata baxışına və insanlarla necə münasibətlər quracağına təsir göstərir. Uşaqların adət-ənənələr ruhunda tərbiyəsi onların inkişafına və cəmiyyətin tamhüquqlu üzvü olmasına yardım edir. Ailə ənənələri ilə uşaq tərbiyəsi arasındakı əlaqə onların bir-birini tamamlamasıdır.

Məsələn, dürüstlük və açıqlıq dəyərləndirilirsə, o zaman valideynlər uşaqlara dürüst və açıq olmağı öyrədəcəklər. Böyüklərə hörmət və kiçik uşaqlara qayğı yüksək qiymətləndirilərsə, uşaqlar valideynlərinə hörmət etməyi və kiçik qardaş və bacılarına qayğı göstərməyi öyrənəcəklər.

Ailə cəmiyyətin təməli olduğu üçün orada uşaq həyatın ilk dərslərini alır, dünyanı, cəmiyyəti öyrənir, inancları formalaşır. Ənənələr uşaqların tərbiyəsində ciddi rol oynayır, çünki onlar uşağa həyatda həqiqətən nəyin vacib olduğunu anlamağa kömək edir. Odur ki, uşaqlara tövsiyə olunmalıdır - sevgi, hörmət, dürüstlük, əməksevərlik, məsuliyyət, zəhmətkeşlik, xeyirxahlıq və şəfqət. Uşağınıza digər mədəniyyətlərə və inanclara tolerantlıq və hörmət etməyi öyrətmək də vacibdir. Uşaq valideynlərinin davranışlarını çox tez öyrəndiyi üçün ana və ata yaxşı nümunə olmalıdırlar.



Müasir cəmiyyətdə ailə dəyərləri

Adət-ənənələr müasir cəmiyyətdə mühüm rol oynayır, çünki onlar insanlara nəsillər arasında əlaqə saxlamağa, ənənələri və mədəni xüsusiyyətləri ötürməyə imkan verir. Müasir cəmiyyətdə adət-ənənələrə fərqli münasibət var. Bəzi insanlar ailənin həyatda ən vacib şey olduğunu düşünür, bəziləri isə karyera və şəxsi maraqlara üstünlük verir. Bununla belə, insanların çoxu hələ də ailə dəyərlərinin əhəmiyyətini dərk edir və güclü ailələr yaratmağa çalışırlar.

Müasir cəmiyyətdə ənənələrə cəmiyyətdəki qlobal dəyişikliklər təsir edir. Səbəblərdən biri də qadınların cəmiyyətdəki rolunun dəyişməsidir. Əvvəllər ailə ənənələrinin əsas qoruyucuları qadınlar idisə, indi zərif cinsin bir çox nümayəndələri karyera və ictimai fəaliyyət seçirlər. Kütləvi mədəniyyətin yayılması da öz təsirini göstərir, sərhədlər bulanır, milli adət-ənənələr itirilir.

Mənfi tendensiyalar arasında boşanmaların və nikahdankənar doğuşların çoxluğu ilə əlaqədar tək valideynli ailələrin sayının artmasını qeyd etmək olar. Axı, hər şeyin inanılmaz sürətlə dəyişdiyi müasir dünyada ailə dəyərləri həyatda sabitliyi və harmoniyanı qorumaq üçün getdikcə daha çox əhəmiyyət kəsb edir. Ən aktual sevgi, hörmət, dəstək və qayğıdır. Çətinlikləri dəf etməyə və uğur qazanmağa qadir olan güclü və xoşbəxt qadın ailəsini qorumağa kömək edir.

Digər tərəfdən ailə üzvləri bir-birləri üçün mənalı olan şeyləri paylaşdıqda, bu, ahəngdar münasibətlər yaratmağa və aralarındakı bağları gücləndirməyə kömək edir. Əgər hər bir ailə üzvü qaydalara əməl etsə və həm də onların formalaşmasında iştirak etsə, bu, uzunmüddətli rifaha gətirib çıxarar. Bu isə ailə dəyərlərinin əsas roludur.

Yazı Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin elan etdiyi müsabiqəyə təqdim olunur

İlkin Nəcəfzadə
AzVision.az